12 yaşındaki Nihat Kazanhan 14 Ocak 2015 günü bir toplumsal olay sırasında bir özel harekat polisinin ateşi sonucu başından vurularak öldü.
Çocuğun öldürülmesiyle ilgili açılan davada 5 polis yargılandı. Sonuçta yalnızca Özel Harekat Polisi M.N.G.’nin çocuğu öldürme cürmünden müebbet mahpus cezası ile cezalandırılmasına karar verdi. Bu ceza evvel hatası haksız tahrik altında gerçekleştirdiği münasebeti ile 16 yıl mahpusa, akabinde ceza muhakemesi sürecindeki olumlu davranışları ile cezanın geleceği üzerindeki muhtemel tesirlerini gözettiğini açıklayarak sonuçta 13 yıl 4 ay mahpus cezası ile cezalandırılmasına karar verildi.
Nihat’ın ailesi davayı Anayasa Mahkemesi’ne taşıdı. Aile müracaat dilekçesinde üç ana başlıkta ihlal argümanı ortaya koydu. Birincisi M.N.G.nin dışındaki sanık polislerin de öldürme aksiyonuna iştirak etmelerine karşın taammüden öldürme kabahati yerine kabahati bildirmeme hatasından cezalandırıldıklarına ilişkindi.
Ailenin ikinci tezi, polis M.N.G.nin müracaatçıların oğullarını taammüden (doğrudan kasıt ile) öldürdüğüne yönelikti.
Son tez ise Özel Harekatçı Polis hakkında -kanunda öngörülen şartlar oluşmadığı hâlde- haksız tahrik sebebiyle ceza indiriminin uygulandığı istikametindeydi.
Anayasa Mahkemesi birinci iki iddiayı yerinde görmedi lakin haksız tahrik indirimi konusunda çarpıcı tespit ve değerlendirmelerde bulundu:
“OLURSA OLSUN DİYEREK ATEŞ ETTİ”
“Mahkeme, olayın gerçekleşme şartlarını değerlendirdikten sonra sanık tarafından mevt sonucu öngörülebilir olmasına karşın “olursa olsun.” niyetiyle hareket edilerek cürmün işlendiği sonucuna varmıştır.
Başvurucular (aile), oğullarının muhtemel kasıt ile değil de direkt kasıtla öldürüldüğü savındadır.
Somut olayda ise bu türlü bir durumun mevcut olduğunu kabul etmek mümkün değildir. Sanık polis memurunun tüfekle şahsen orada bulunan çocukları gaye alarak ve öldürme kastıyla ateş ettiğine dair her türlü kuşkudan uzak, kesin kanıtlar elde edilmemiştir.
Sırasıyla Başsavcılık, Ağır Ceza Mahkemesi, Bölge Adliye Mahkemesi ve Yargıtay sanık polis memurunun ateş ettiği taraftaki çocukların ölme riskini öngörmesine karşın buna kayıtsız kalarak ateş etme hareketini gerçekleştirdiği kanaatindedir.”
“GENEL ŞARTLARIN NEDENİ ÇOCUK DEĞİL”
“Başvuruya mevzu olayda Ağır Ceza Mahkemesince müracaatçıların oğlunun vefatına sebebiyet veren polis memuru M.N.G.nin hareketini haksız tahrik altında işlediği kabul edilirken birinci olarak bölgede yaşanan güvenlikle ilgili riskli duruma dikkat çekilmiştir.
Bu çerçevede birinci olarak anılan genel şartların olay tarihinde şimdi 12 yaşında bir çocuk olan ölenden kaynaklanmadığı izaha muhtaç değildir.”
“OTOMATİK OLARAK ÖLDÜRÜCÜ SİLAH YASAL DEĞİLDİR”
“Ayrıca güvenlik güçlerinin yahut kolluk vazifelilerinin terörden kaynaklanan güvenlik riskinin yüksek olduğu yerlerde bu riskin varlığından hareketle her türlü toplantı yahut şova karşı ölçüsüz bir biçimde -otomatik olarak- öldürücü halde ateşli silah kullanmalarının yasal olmadığı da tartışma konusu değildir.”
“SİLAHI BİREYLERE DOĞRULTMAK SON DEVA OLMALI”
“Bu çeşit bir olayda öldürücü nitelikte ateşli silah kullanılması, üstelik de şahıslara yanlışsız silahla ateş edilmesi epey istisnai şartlarda başvurulabilecek son deva olmalıdır.”
“AZ SAYIDA ÇOCUĞA GAYE GÖZETMEKSİZİN ATEŞ ETMEK…”
“Belirtilen konular dikkate alındığında Anayasa Mahkemesince müracaatçıların çocuklarının da ortalarında olduğu az sayıda çocuk yaştaki şahıstan oluşan bir kümeye yanlışsız salt bu kümeden şahısların bir kısmının polislere yanlışsız taş attığından bahisle direkt amaç gözetmeksizin silahla ateş edilmesi ve bunun sonucunda atılan fişeklerden birinin isabet etmesi sonucu 12 yaşında bir çocuğun hayatını kaybetmesi biçiminde beden bulan olayda, anılan istisnai şartların bulunmadığı kanaatine varılmıştır.”
“NİHAT’IN TAŞ ATTIĞI İSTİKAMETİNDE BELİRLEME YOK”
“Diğer yandan somut olayda Mahkemece, muhtemel kasıtla öldürme cürmünün haksız tahrik altında işlendiği kabul edilirken açıklanan münasebette ölen çocuğun polis memurlarına taş atan kümenin içinde olması olgusuna dikkat çekilmiş lakin çocuğun şahsen taş atan şahıslardan biri olduğu tarafında bir belirlemede bulunulmamıştır.”
“HENÜZ 12 YAŞINDA, ALGILAMA KABİLİYETİNDEN YOKSUN”
“Ayrıca olay tarihinde şimdi 12 yaşında bir çocuk olan ölenin bu bağlamda öbür (taş atan) bireyler tarafından gerçekleştirilen hareketleri tedbire sorumluluğunun bulunduğundan da kelam edilemez. Dahası ölen N.K. olayın yaşandığı tarihte 12 yaşında bir çocuk olarak yaşı gereği içinde bulunduğu kalabalığın gerçekleştirdiği hareketlerin tüzel mana ve sonuçlarını algılama ve davranışlarını buna nazaran yönlendirme kabiliyetinden de mahrumdur.”
“HAKSIZ TAHRİKİ KABUL ETMEK MÜMKÜN DEĞİL”
“Hâl bu türlü olunca ölen çocuğun davranışları ile direkt bir ilgi kurulmadan genel şartlara ve kitlesel aksiyonlara dayanılarak mevte neden olan silahı şahısların bulunduğu istikamete hakikat ateşleyen kolluk vazifelisi sanık hakkında haksız tahrik şartlarının varlığını kabul etmenin Anayasa ile muhafaza altına alınmış olan hayat hakkına ait teminatlarla bağdaştığını söylemek mümkün gözükmemektedir.”
“ASGARİ HADDEN UZAKLAŞAN İNDİRİM DİKKAT ÇEKİCİ”
“Açıklanan bu konulara ek olarak Ağır Ceza Mahkemesince haksız tahrik kararlarının uygulanması sırasında minimum hadden uzaklaşılarak ceza indirimi uygulanması dikkat alımlı bulunmuştur.”
“ATILAN TAŞLA YARALANAN POLİS YOK”
“Atılan taşların güvenlik güçlerine ya da öbür bireylere isabet edip etmediği ve bunun sonucunda önemli bir yaralanmanın meydana gelip gelmediği üzerinde durulmamıştır.”
“NEDEN BAŞKA POLİSLERİ TAHRİK ETMEDİ DE…”
“Yine sanık M.N.G. dışındaki başka polis vazifelileri tarafından bir hiddet ya da şiddetli eleme sebep olmayan bu durumun ismi geçen kişi bakımından neden ağır bir tahrik oluşturduğu da açıklanmamıştır.”
“HUKUKA KARŞIT SİLAH KULLANDI, CEZA ORANTISIZ”
“Dolayısıyla hukuka alışılmamış biçimde silah kullandığı tespit edilen polis memuru hakkında haksız tahrik indirimi uygulanması sonucunda hayat hakkını açıkça ihlal eden fiil ile fiile karşılık olarak takdir edilen ceza ortasında bir orantısızlık bulunduğu değerlendirilmiştir.
Bu durumun misal ihlallerinin önüne geçilmesi emeline matuf caydırıcılığı da engellediği sonucuna varılmıştır.
Sonuç olarak çocuğa yönelik Anayasa’ya açıkça alışılmamış silahlı güç kullanımının kelam konusu olduğu müracaatta, Anayasa Mahkemesinden evvelki yetkili mercilerce çocuğun vefatından sorumlu olduğu belirlenen polis memuru hakkında verilen cezada hayat hakkına ait anayasal teminatlarla hiçbir surette bağdaşmayacak formda haksız tahrik indirimi yapılmasının, ömür hakkının korunmasının gereklilikleri çerçevesinde benzeri ihlallerin önlenebilmesi istikametinden caydırıcılığın ve mağdur müracaatçılar açısından da uygun ve kâfi bir giderimin sağlanmasına mani olduğu kanaatine varılmıştır.”
HÜKÜM: HAYAT HAKKI İHLAL EDİLDİ
Anayasa Mahkemesi sonuçta şu kararı kurdu:
Açıklanan münasebetlerle;
Yaşam hakkının ihlal edildiğine ait tezin KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,
Anayasa’nın 17. unsurunda teminat altına alınan ömür hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,
Kararın bir örneğinin ömür hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için gerekli süreçler yapılmak üzere Cizre 1. Ağır Ceza Mahkemesine GÖNDERİLMESİNE,
Başvuruculara net 90 bin TL manevi tazminatın ORTAKLAŞA ÖDENMESİNE,
Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 25 Mayıs 2022 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.